Edited by Ston Tantraporn

“เดินพรมแดงน่ะไม่ตื่นเต้นหรอก แต่ครั้งแรก ที่ได้มาก็ได้เป็น Guest speaker เลยนี่สิ...” ออกแบบ-ชุติมณฑ์ จึงเจริญสุขยิ่ง คือนักแสดงไทยคนเดียวที่ฝากรอยเท้าไว้บนพรมแดงพร้อมๆ กับฝากเสียงไว้บนเวทีเสวนาที่คานส์ 2018

ฉลาดเกมส์โกง หนังที่โกงความสำเร็จให้กับออกแบบเพียงปีเดียวหลังออกฉาย หนังพาเธอก้าวจากรันเวย์แฟชั่นไปอยู่บนจอภาพยนตร์ในไทยและจีน เปลี่ยนสถานะจากนางแบบตัวท็อปของเมืองไทยเป็นนักแสดงดาวรุ่งบนเวทีรางวัลที่นิวยอร์ก มาเก๊า และเบอร์ลิน เป็นนักแสดงไทยคนเดียวบนพรมแดงและเวทีเสวนาสิทธิสตรีที่คานส์ครั้งที่ 71 ปีที่ “ผู้หญิง” กลายเป็นวาระพิเศษ พวก “เธอ” หลายคนเป็นประธานและคณะกรรมการตัดสินรางวัลปาล์มทองคำ (Cate Blanchett, Kristen Stewart, Léa Seydoux, Ava DuVernay และ Khadja Nin) และ “เธอ” ผู้นี้ถกเถียงอย่างจริงจังว่า How Women is Changing the Entertainment Business

 

“คานส์เป็นเหมือน Side dish ของอาชีพนักแสดง เราไม่ได้เล่นหนังเพราะเราอยากไปคานส์ แต่ถ้าหนังจะพาเราไปต่อได้ก็เป็นโบนัส หนึ่งปีที่ผ่านมาเราเดินมาแล้วแทบทุกพรม แต่ต้องยอมรับว่าคานส์ใหญ่จริงๆ ยิ่งเดี๋ยวนี้เหมือนทุกคนพยายามจะมาเดินคานส์กันมากๆ ไม่ใช่แค่คนไทยหรอก พรมแดงคานส์กลายเป็นพื้นที่หาเสียงของแบรนด์ต่างๆ คนเลยเยอะมากคงเพราะพรมอื่นมีแต่นักแสดงมาเดิน มีแต่พรมที่คานส์นี่แหละที่มีแบรนด์แอมแบสซาเดอร์มาเดินด้วย” นักแสดงนำหญิงยอดเยี่ยมจาก Asian Brilliant Star Awards ที่เทศกาลหนังเบอร์ลินบอก และด้วยรางวัลจากเทศกาลหนังที่มีศักด์ศรีเป็นรองคานส์นิดหน่อยนี้เองที่เป็นเหตุให้เธอถูกเชิญตัวมาเสวนาที่ฟอรั่ม China-Euro Women Film Festival ที่คานส์ในปีนี้

“71 ปีที่จัดงาน มีผู้กำกับหญิงแค่ 2 คนที่เคยได้รางวัลผู้กำกับยอดเยี่ยมที่คานส์ ปีนี้คนในอุตสาหกรรมภาพยนตร์เลยพูดคุยกันว่าจะทำให้ผู้หญิงมีพลังอำนาจมากขึ้นได้อย่างไร” หนึ่งในผู้ทรงอิทธิพลแห่งวงการหนังประเทศจีนเล่า ก่อนหน้านี้เธอมองเห็นความไม่เท่าเทียมทางเพศไม่ค่อยชัดเจนนัก จนกระทั่งกลับมา ออกแบบเล่าประสบการณ์ที่คานส์ให้ฟังว่า “เราได้ไปเห็นการแสดงออกของคนอื่นๆ อย่างคริสเตน สจวร์ตถอดรองเท้าเดินพรมแดง ทำไมผู้ชายใส่รองเท้าส้นแบนได้ ทำให้เราฉุกคิดว่าทุกเพศควรเท่าเทียมกันมาแต่แรก แต่นี่เราทำด้วยความเคยชินจนกลายเป็นภาพติดตาว่าผู้หญิงต้องใส่กระโปรง สวมรองเท้าส้นสูง ซึ่งไม่ต้องเป็นแบบนั้นเสมอไปก็ได้...มั้ง แต่เราทำมันจนกลายเป็นเดรสโค้ดทางสังคมไปแล้ว”

 

แขกรับเชิญ 4 คนในงานวันนั้นประกอบด้วย Manli Wang กรรมการชาวจีนของ Asia Pacific Famous Female Federation, Tracy Choi ผู้กำกับหญิงชาวไต้หวัน, Celina Jade นักแสดงจีน และนักแสดงสาวจากประเทศไทย ซึ่ง “แต่ละคนแชร์เรื่องราวที่เจอมากับตัว มีทั้งคนที่เคยโดนดูถูกต่างๆ นานาเพราะเป็นผู้หญิง โดนวิจารณ์รูปลักษณ์ บางคนมีคนมาขอนอนด้วย เราฟังแล้วโอ้โห มีแต่เรื่องหนักๆ เราอาจไม่เจอมุมนั้น แต่แชร์ในมุมที่เราคิดว่า ฉลาดเกมส์โกง เป็นหนังวัยรุ่นที่ตัวละครเป็นตัวอย่างให้กับเยาวชน แล้วตัวเราเองมีเด็กๆ ติดตามเราอยู่ เราต้องคิดเยอะกับการเลือกรับบทและทำตัวให้คนเห็นคุณค่าในตัวเอง ไม่อยากให้คนมองว่าเราทำงานได้เงินและสวยไปวันๆ แค่นั้น แต่เราเป็นแบบอย่างที่ดีในการใช้ชีวิตให้คนอื่นได้

“เราไปพูดก็จริง แต่เราได้ฟังคนอื่นเยอะกว่าอีก” ชุติมณฑ์ย้อนรอยวาระแห่งชาติที่ทำให้เธอ “มองกลับมาที่ประเทศไทยด้วยว่าเราก้าวหน้าในเรื่องความเท่าเทียมกันแค่ไหน” ก่อนจะลงความเห็นอย่างตรงไปตรงมาว่า “มันก็ยังไปไม่ถึงไหนหรอก...ทำไมที่นั่งคนท้องบนรถสาธารณะยังมีคนไปนั่ง ทำไมเราไม่คิดว่ามันคือการไม่เคารพสิทธิ์ของคนอื่น ทำไมกลายเป็นเรื่องที่พบเห็นได้ทั่วไปในชีวิตประจำวัน แล้วเราก็ชาชินกับมัน หรือบางรายการที่หยิบยื่นบทบาทให้ผู้หญิงเป็นตัวสร้างสีสัน โดนแซวให้คนหัวเราะกัน คนดูสนุกแน่นอนและคงเห็นเป็นเรื่องขำๆ แต่ถ้าพลิกอีกมุมนั่นคือการคุกคามทางเพศ ผู้หญิงกลายเป็นเหยื่อแบบเจื่อนๆ เป็นตัวโชว์ให้ทุกคนได้สนุก”

เมื่อย้อนกลับมาที่วงการแสดงในเมืองไทยเธอคิดว่านักแสดงหญิงยังได้รับบทบาทเป็นตัวนำไม่มากพอ “เราติดภาพกันไปแล้วว่าละครต้องมีพระเอก นางเอก รักกัน ลงเอยกัน มันคือสูตรสำเร็จในการตีตลาดกระแสหลักที่ทำกำไรที่สุด จนคนทำไม่กล้าเสี่ยง แล้วคนดูเองพร้อมจะเปิดรับกันไหมกับนางเอกในบทบาทพระเอก หรือพระเอกที่เป็นนางเอกของเรื่อง เราคิดว่าคนดูหนังออกจากคอมฟอร์ตโซนมากกว่าคนดูละคร ถึงได้มีหนังแบบ ฉลาดเกมส์โกง ออกมาได้ ในขณะเดียวกันทางออกที่เราคุยกันที่คานส์ในวันนั้นคือต้องเข้าใจก่อนว่าความเท่าเทียมกันไม่ใช่เรื่องของการที่ผู้ชายทำได้ ผู้หญิงก็ทำได้ มันเป็นเรื่องของการเห็นคุณค่าในตัวเอง และต้องมองตัวเองด้วยว่าเรามองคนอื่นอย่างไร เราตัดสินคนอื่นเพราะเราเจอคนหลากหลายไม่พอหรือเปล่า เรื่องนี้เซลิน่าพูดไว้ดี เขาเป็นนางแบบและนักแสดงเหมือนเรา บางทีไปแคสติ้งแล้วเจอคำพูดว่าเธอเตี้ยไป ตัวสั้นไป เซลิน่าบอกว่าเราเป็นตัวเราได้ดีที่สุด ไม่ต้องเป็นในสิ่งที่คนอื่นอยากให้เป็น”

ชุติมณฑ์ยืนยันว่าหลังกลับจากคานส์แล้วเธอรู้สึก “ชัดเจนกับวงการภาพยนตร์มากขึ้น อยากทำงานตรงนี้อย่างลึกซึ้งจริงๆ” ขณะนี้เธออยู่ในระหว่างพูดคุยโปรเจกต์หนังเรื่องต่อไปกับจีน ที่ “น่ากลัวอยู่นะว่าหนังเรื่องที่ 2 ของเราจะเป็นอย่างไร เพราะหนังเรื่องแรกของเราพาเราไปถึงคานส์ได้เลย เรากดดันตัวเองเยอะว่าบทเหมาะกับเราไหม สมใจคนที่เขารอดูเราอยู่หรือเปล่า เราอยากให้คนไทยเห็นว่าเราไม่ใช่แค่นักแสดงในไทย แต่เป็นนักแสดงไทยที่คนต่างชาติก็ยอมรับ ถึงเราจะได้ไปคานส์เพราะคอนเน็กชั่นจากประเทศจีน เพราะ ฉลาดเกมส์โกง ไปประสบความสำเร็จมากๆ ที่นั่น แต่สุดท้ายแล้วเราอยากภูมิใจว่าเราเป็นนักแสดงไทย ทุกวันนี้เวลาไปงานเจอแต่คนพูดภาษาจีนใส่เพราะคิดว่าเราเป็นนักแสดงจีน ซึ่งเราก็ตอบเป็นภาษาจีนไปว่าเราเป็นนักแสดงไทยค่ะ คำว่า ‘นักแสดงไทย’ จะต้องติดตัวเราไปตราบเท่าที่เราทำอาชีพนี้อยู่...แต่ที่แน่ๆ เวลารับงานเราเลือกบทที่เราได้เป็นตัวเมนของเรื่องเสมอ ตอบโจทย์เรื่องสิทธิสตรีแน่นอน” “เธอ” ทิ้งท้าย